Ուսումնասիրում ենք տարրերը. նախագիծ.

Տարրի բնութագրում՝

1) քիմիական  տարրի  նշանը…

Se

2) կարգաթիվը…, միջուկի  լիցքը …, 

34, +34

3) հարաբերական  ատոմային  զանգվածը…

79

4)մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ)…

79×1,66-27=13,114×10-26

5) Դիրքը պարբերականհամակարգում“ո՞ր  պարբերության տարր  է,խումբը…,ենթախումբը…

 Պարբերություն  4, Խումբ VI, Ենթախումբ՝ գլխավոր

6)  Ատոմի  բաղադրությունը՝ 

(34p, 11n)34e                                                                         

 7)էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը…

2/8/18/6

8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչմետաղ

ոչ մետաղ

9) Օքսիդացման աստիճանը`ՕԱ

ՕԱ՝ 0, -2, +6

Տեղեկություններ տարրի մասին՝ տարածվածությունը, հատկությունները, կիրառումը:

Սելենը ստանում են ծծմբական թթվի, թաղանթանյութի, թղթի արտադրության թափոններից և պղնձիէլեկտրոլիտային ռաֆինացման անոդային նստվածքներից։ Կիսահաղորդչային տեխնիկայում օգտագործվող սելենը մաքրում են վակուումային թորումով։ Ավելի մաքուր սելեն ստանում են սելենաջրածնի ջերմային քայքայմամբ։ Պարունակում է երկրակեղևում: Տարածվածությամբ 68-րդ տարրն է։ Առաջացնում է 38 հազվագյուտ հանդիպող միներալ։ Ուղեկցում է ծծմբին։ Սելեն են պարունակում կավերը և թերթաքարերը։ Կենսոլորտումարագ տեղաշարժվող տարր է։ Հատկություններով նման է ծծմբին։  Պինդ սելենը առաջացնում է բյուրեղական և ամորֆ ալոտրոպային ձևափոխություններ, որոնք կիսահաղորդիչներ են։ Սովորական պայմաններում սելենը քիմիապես կայուն է՝ թթվածինը, ջուրը, չօքսիդացնող թթուները և մյուս քիմիական տարրերը նրա հետ չեն փոխազդում։ Սելենը լուծվում է ազոտական թթվում, արքայաջրում։ Տաքացնելիս սելենը այրվում է օդում: Սելենը հալոգենների հետ առաջացնում է հեշտ ցնդող հալոգենիդներ, ծծմբի և տելուրի հետ՝ պինդ լուծույթներ: Տաքացնելիս սելենը միանում է մետաղների հետ՝ առաջացնելով սելենիդներ։ Սելենը օգտագործում են կիսահաղորդչային ուղղիչներ (դիողներ), ֆոտոէլեկտրական սարքեր, ամորֆ սելեն՝ էլեկտրալուսանկարչական պատճենահանող սարքեր պատրաստելու համար։ Սելենիդները օգտագործվում են թերմոռեզիստորներում և որպես լյումինաֆորներ՝ հեռուստացույցներում, օպտիկական և ազդանշանային սարքերում։ Սելենը օգտագործվում է նաև կանաչ ապակին գունազրկելու, սուտակապակի ստանալու, պողպատի մեխանիկական հատկությունները լավացնելու համար և որպես կատալիզատոր։ Սելենը և հատկապես նրա միացությունները թունավոր են։ Սելենը երիտասարդության տարր է համարվում եւ ունի հակաուռուցքային հատկություն, եթե օրգանիզմում սելենի քանակը բավարար է, ապա, ըստ մասնագետի, այդ օրգանիզմում երբեք ուռուցքային հիվանդություն չի առաջանում: «Սելենը իմոնոմոդուլյար է իր ազդեցությամբ, հավասար է վիտամին E-ին, որը հակաուռուցքային է` 40%-ով իջեցնում է ուռուցքային բջիջները, աչքի ցանցենու մեջ ֆոտոքիմիական ռեակցիաները եւ թունավորված տարրերից մաքրում է եւ պաշտպանում օրգանիզմը»,- նշեց տիկին Խաչատրյանը: Սելենը մեր օրգանիզմ է ներթափանցում բուսական ու կենդանական սննդի միջոցով: Ամենահարուստ աղբյուրը, առաջին հերթին, ծովամթերքներն են ու ներքին օրգանների միսը: Այնուհետեւ`կաթնամթերքները, ձավարեղենը, մրգերն ու բանջարեղենը: Սելեն կարելի է գտնել նաեւ ձիթայուղի, ջրիմուռների, սխտորի եւ սպիտակ սնկերի մեջ:

5 նյութ, որը պարունակում է սելեն…

SeO3

1.Նյութի անվանումը

Սելենի օքսիդ

2.Ինչ տարրերից է կազմված տրված նյութը

Se – Սելեն, O-թթվածին
3.Քանի ատոմ ամեն մի տարրից կա տվյալ նյութիմոլեկուլում

1Se

3O

4. Հաշվել՝Mr 

Mr (SeO3)=Mr (Se)x1+(O)x3=1×79+16×3=127

5. Հաշվել տարրերի զանգվածայինհարաբերությունները` m

m(Se):m(O)=79:48

6..Հաշվել տարրերի զանգվածային բաժինները`w

w(Se)=79:127×100=62%

w(O)=100-62%=38%

7.Նյութը բարդ է, թե պարզ

Բարդ
8.Հաշվել մեկ մոլեկուլի զանգվածը

79×1,66×10-27=131,14×10-27=13,114×10-25

P2Se3

1.Նյութի անվանումը

2.Ինչ տարրերից է կազմված տրված նյութը

P – ֆոսֆոր, Se – սելեն
3.Քանի ատոմ ամեն մի տարրից կա տվյալ նյութիմոլեկուլում

2P

3Se

4. Հաշվել՝Mr 

Mr (P2Se3)=Mr (P)x2+(Se)x3=62+237=299

5. Հաշվել տարրերի զանգվածայինհարաբերությունները` m

m(P):m(Se)=62:237

6..Հաշվել տարրերի զանգվածային բաժինները`w

w(P)=62:299×100=21%

w(Se)=237:299×100=79%

7.Նյութը բարդ է, թե պարզ

Բարդ
8.Հաշվել մեկ մոլեկուլի զանգվածը

299×1,66×10-27=496,34×10-27=49,634×10-26

H2SeO4

1.Նյութի անվանումը

Սելենաթթու

2.Ինչ տարրերից է կազմված տրված նյութը

H – ջրածին, Se – Սելեն, O-թթվածին
3.Քանի ատոմ ամեն մի տարրից կա տվյալ նյութիմոլեկուլում

2H

1Se

4O

4. Հաշվել՝Mr 

Mr (H2SeO4)=Mr (H)x2+(Se)x1+(O)x4=2+79+64=145

5. Հաշվել տարրերի զանգվածայինհարաբերությունները` m

m(H):m(Se):m(O)=2:79:64

6..Հաշվել տարրերի զանգվածային բաժինները`w

w(H)=2:145×100=1%

w(Se)=79:145×100=54%

w(O)=64:145×100=45%

7.Նյութը բարդ է, թե պարզ

Բարդ
8.Հաշվել մեկ մոլեկուլի զանգվածը

145×1,66×10-27=240,7×10-27=24,07×10-26

Se4N4

1.Նյութի անվանումը

2.Ինչ տարրերից է կազմված տրված նյութը

Se – Սելեն, N-ազոտ
3.Քանի ատոմ ամեն մի տարրից կա տվյալ նյութիմոլեկուլում

4Se

4N

4. Հաշվել՝Mr 

Mr (Se4N4)=Mr (Se)x4+(N)x4=316+56=372

5. Հաշվել տարրերի զանգվածայինհարաբերությունները` m

m(Se):m(N)=316:56

6..Հաշվել տարրերի զանգվածային բաժինները`w

w(Se)=316:372×100=85%

w(N)=56:372×100=15%

7.Նյութը բարդ է, թե պարզ

Բարդ
8.Հաշվել մեկ մոլեկուլի զանգվածը

372×1,66×10-27=617,52×10-27=61,752×10-26

CSe2

1.Նյութի անվանումը

2.Ինչ տարրերից է կազմված տրված նյութը

Se – Սելեն, C-ածխածին

3.Քանի ատոմ ամեն մի տարրից կա տվյալ նյութիմոլեկուլում

2Se

1C

4. Հաշվել՝Mr 

Mr (CSe2)=Mr (Se)x2+(C)x1=158+12=170

5. Հաշվել տարրերի զանգվածայինհարաբերությունները` m

m(C):m(Se)=158:12

6..Հաշվել տարրերի զանգվածային բաժինները`w

w(C)=12:170×100=7%

w(Se)=158:170×100=93%

7.Նյութը բարդ է, թե պարզ

Բարդ
8.Հաշվել մեկ մոլեկուլի զանգվածը

170×1,66×10-27=282,2×10-27=28,22×10-26